ESG: zowel een last als een kans

Drie kleine letters, maar het bedrijfsleven en de politiek hebben het er maar druk mee. ESG, kort voor Environmental, Social en Governance, beschrijft in welke mate een onderneming duurzaam en maatschappelijk verantwoord onderneemt.

Met andere woorden: wat voor invloed heeft een bedrijf op de natuur en de samenleving? En hoe gaat de organisatie om met het eigen personeel, maar ook met externe belangenorganisaties? Deze vragen moeten veel organisaties de komende jaren gaan beantwoorden in een verplichte duurzaamheidsrapportage, de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). Dat gaat tijd en geld kosten, maar levert het ook wat op? Bedrijven en organisaties die goed scoren op ESG-criteria worden vaak als meer duurzaam en meer verantwoord beschouwd. Dit kan een positieve invloed hebben op hun reputatie, hun aantrekkingskracht op werknemers en klanten en hun toegang tot financiering, want ook voor – sommige – financiers en aandeelhouders wordt ESG belangrijker. Steeds meer beleggers willen hun geld investeren in bedrijven en organisaties die zich inzetten voor duurzaamheid.

Richtlijnen

De Europese Unie is druk bezig met richtlijnen zoals Right to Repair en de CSRD als onderdeel van de veelomvattende en op de langere termijn gerichte Green Deal. Vorig jaar schreven we al uitgebreid over dit Recht op Reparatie (Twinkle 5, 2023) en op 2 februari dit jaar hebben de Raad van de EU en het Europees Parlement een voorlopig akkoord bereikt over de richtlijn die de reparatie van kapotte goederen bevordert. Kort uitgelegd moeten Europese producenten straks, afhankelijk van het type product, verplicht vijf tot tien jaar na aankoop de optie van reparatie aanbieden. Tenzij de reparatie duurder is dan vervanging, of wanneer het simpelweg onmogelijk is.

In november 2022 nam de Europese Unie de CSRD aan. Om hieraan te voldoen, is het nodig om je voor te bereiden op het verzamelen van data en het inrichten van de governance structuur. De CSRD geldt sinds 1 januari voor beursgenoteerde, grote bedrijven die nu ook al aan de Non-Financial Reporting Directive (NFRD) moeten voldoen. Vanaf 2025 wordt de duurzaamheidsrapportage ook verplicht voor grote bedrijven die niet beursgenoteerd zijn. Een bedrijf is groot als het (volgens Richtlijn 2013/34/EU van het Europees Parlement en van de Raad van de EU) voldoet aan minimaal twee van de drie onderstaande voorwaarden:

• meer dan 250 medewerkers
• meer dan 50 miljoen euro omzet per jaar
• meer dan 25 miljoen euro op de balans.

Voor beursgenoteerde mkb-bedrijven geldt de CSRD vanaf 1 januari 2026. Hoe het duurzaamheidsverslag eruit moet zien, wordt bepaald aan de hand van een aantal standaarden: de European Sustainibility Reporting Standards (ESRS). Hierin is vastgelegd welke duurzaamheidsinformatie in het rapport moet komen dat openbaar moet worden gemaakt.

Goed van start

Veel sectoren sorteren al voorzichtig voor op de implementatie van eventuele ESG-wetgeving. E-commercebedrijven zijn druk met het implementeren ervan. We vroegen Decathlon, een bedrijf dat duurzaamheid hoog in het vaandel heeft staan, hoever ze daarmee zijn. Ze zijn er druk mee bezig, kregen we te horen, maar het is nog te vroeg om er iets over te mogen zeggen, helaas. Bij online supermarkt Picnic is het wel mogelijk om al iets te melden over de implementatie van de ESG-wetgeving en het duurzaamheidsrapport in het bijzonder. ‘Picnic is opgericht met de visie om een “slimmere, schonere en groenere” manier van boodschappen doen aan te bieden’, vertelt Anna Krotova, sustainability lead bij Picnic. ‘Toen we het bedrijf in 2015 oprichtten, vroegen we ons af of het huidige supermarktmodel geschikt was voor de veranderende natuurlijke omgeving en levensstijl, en of het de samenleving op gelijke wijze diende. We wilden een operationeel model ontwikkelen waarin duurzaamheid centraal staat: de moderne melkboer die slim omgaat met hulpbronnen en onnodige verspilling tegengaat. Tot nu toe is dit duurzaamheidsbeginsel één van de sleutelfactoren gebleken voor ons operationeel succes. CSRD is een belangrijk en betekenisvol stuk regelgeving. Het zal de transparantie vergroten, het duurzaamheidswerk van bedrijven stricter maken, en uiteindelijk zal het helpen om besturen en management beter te informeren over niet-financiële gevolgen, en om risico's en kansen te beheersen.’

CSRD zal de transparantie vergroten - Anna Krotova, Picnic

Ook bij Intergamma, waar bouwmarktketens Gamma en Karwei onder vallen, weten ze van aanpakken. Margreeth Pape, director sustainability bij Intergamma, geeft aan dat er al meerdere serieuze stappen gezet zijn. Zo zijn alle benodigde meetpunten in kaart gebracht en worden deze stap voor stap geïntegreerd in de datasystemen. ‘Nog voordat de ESRS officieel werden vastgesteld, zijn we al begonnen met het opzetten en implementeren van de Global Reporting Initiative-standaarden: een wereldwijd gebruikte richtlijn voor duurzaamheidsrapportage, afgekort GRI. We hebben deze keuze gemaakt omdat bekend was dat het zou meehelpen met het opstellen van de ESRS. Zo hebben we een materialiteitsbeoordeling uitgevoerd en KPI's en datapunten gedefinieerd volgens die richtlijnen. Dit jaar willen we onze materialiteitsbeoordeling herhalen en daaraan ook volgens de CSRD de financiële dimensie meenemen, de zogeheten dubbele materialiteit. Daarnaast zijn we bezig met het verkennen van software waarmee we onze gegevens eenvoudiger kunnen verzamelen en de juiste controle kunnen waarborgen.’

Inherente synergiën

Bij Picnic zal de eerste duurzaamheidsverklaring in 2026 gepubliceerd worden, over het verslagjaar 2025. Dit lijkt misschien nog ver weg, maar het is nu al nodig voorbereidingen te treffen, beaamt Krotova. ‘We hebben een dubbele materialiteitsbeoordeling uitgevoerd, een volledige beoordeling gedaan van de lacunes in de gegevens en de interne controles en we hebben een routekaart naar compliance in 2026 opgesteld. Er zijn intern nogal wat actiepunten geformuleerd: nieuwe data die verzameld moeten worden, gesprekken over nieuwe onderwerpen die gestart moeten worden, nieuwe processen die geïntroduceerd moeten worden, et cetera. Uiteindelijk zorgt CSRD voor interne afstemming tussen functies die inherente synergiën hebben, zoals financiën en duurzaamheid, en heeft het ons al gewezen op meerdere verbeterpunten.’

Het geeft ons ook handvatten om concrete keuzes te maken - Margreeth Pape, Intergamma

Het CSRD is ook geen richtlijn die je er zomaar even bij doet. Het heeft tijd nodig om te landen en er een weg in te vinden. Volgens Krotova introduceert het nieuwe perspectieven op operationele onderwerpen en gebruikt het een taal die niet iedereen gewend is. Maar het vereist ook het vinden van een evenwicht tussen gegevensverzameling en actie. ‘In 2024 richten we ons op het bouwen van een schaalbaar datamanagementsysteem, zodat de data volgend jaar binnen handbereik, compleet en controleerbaar zijn. Dit kost tijd. We moeten een aantal gaten dichten, inconsistenties oplossen en extra gegevens verzamelen.’

Grote uitdagingen

Een bedrijf dat als geen ander weet hoe ingewikkeld de ESG-wetgeving kan zijn, is de Sdu. Deze dienstverlener helpt professionals in hun dagelijkse werk bij de toepassing van wetten en regelgeving. Om ondernemers specifiek bij het opstellen van de duurzaamheidsrapportage te helpen, heeft Sdu JES! opgericht. Volgens Chantal de Groot, accountmanager bij Sdu, gaat het hier om een wet die voor 50.000 ondernemingen in Europa geldt. ‘De moeilijkheid voor elk bedrijf is de omvang van het traject en het feit dat er veel stakeholders bij betrokken zijn. Ze zullen ruimte en budget moeten creëren om dit goed te implementeren. Je moet mensen scholen, wellicht software kopen en werken met consultants. Ook is de CSRD niet de enige wet die gerelateerd is aan duurzaamheid. De druk vanuit het wet- en regelgevende kader voor bedrijven is een enorme uitdaging. Daarnaast vraagt de wet om data te gaan verzamelen door de hele keten heen.’ En dat is bij Intergamma de grootste uitdaging, aldus Pape: ‘Denk aan de vele duizenden artikelen binnen onze bouwmarktketens Gamma en Karwei, waarvoor je data moet verzamelen. Inmiddels hebben wij onze data redelijk op orde. Tegelijkertijd, als je kijkt welke verplichtingen er uit Europa aan komen, is er nog enorm veel werk te verrichten. Met name voor data uit de supply chain en productdata. De grootste uitdaging hierin is dat we veelal afhankelijk zijn van externe partijen voor de levering van data en hier niet altijd standaarden voor bestaan. Daarnaast is het ook niet in het belang van de sector wanneer elke afnemer dezelfde data op een andere manier uitvraagt. Samen met de sector verkennen we daarom de mogelijkheden om hierin beter samen te werken.’

Last of juist een kans?

Een grote vraag in dit verhaal is uiteindelijk of ondernemers deze duurzaamheidsrapportage vooral als een last ervaren of dat ze er de positieve kant van kunnen inzien. Zowel Intergamma als Picnic zien er de voordelen van, al zijn er ook veel verplichtingen die ‘erbij’ komen. Pape: ‘Als groot bedrijf dat niet op de beurs genoteerd staat, zullen we in 2026 ons eerste rapport publiceren volgens de CSRD. Dat betekent rapporteren volgens nieuwe Europese rapportagestandaarden en de EU Taxonomy, die bepaalt of een economische activiteit als duurzaam beschouwd mag worden. Maar aan de andere kant geeft de wetgeving ook handvatten die we kunnen gebruiken om concrete keuzes te maken voor onze duurzaamheidsstrategie. En het biedt houvast om je te concentreren op de belangrijke onderwerpen. De wetgeving helpt dus niet alleen om verslag uit te brengen, maar ook om ons te concentreren op het verduurzamen van ons bedrijf. Uiteraard zorgt de ESG-wetgeving voor extra overheadkosten. Maar wij zien dit wel als een strategische kans. Het geeft een nieuw aspect aan bestaande bedrijfsvoering en ruimte om ons verder te ontwikkelen. Voor ons is de ESG-wetgeving geslaagd op het moment dat we in staat zijn om de bredere waardecreatie daadwerkelijk mee te nemen in alle keuzes die we maken. Daar zijn we nog niet, maar we zijn wel een goed eind op weg.’

Duurzaamheid wordt eigenlijk een nieuw betaalmiddel in het bedrijfsleven - Chantal de Groot, Sdu

Ook Krotova ziet CSRD als een grote overwinning voor het bedrijf: ‘Momenteel is het moeilijk om elkaars duurzaamheidscijfers in de sector te vergelijken, zonder verificatie en gestandaardiseerde statistieken. Een uniforme benadering van rapportage zal duidelijkheid scheppen over leiders en achterblijvers, en iedereen motiveren tot betere prestaties.’ De Groot ziet naast de verschillende uitdagingen ook zeker kansen: ‘Als je naar het brede plaatje kijkt, ga je zien dat duurzaamheid eigenlijk een nieuw betaalmiddel wordt in het bedrijfsleven. Als je nu slim met de CSRD aan de gang gaat, kun je daar als bedrijf zeker voordelen mee behalen. Het gaat namelijk je winst en bestaanszekerheid in de nabije toekomst beïnvloeden.’

In het oorspronkelijke artikel staan nog de oude criteria voor de CSRD vermeld, dit is online aangepast.