Vertraagde opmars online-supermarkt

Wel of geen toekomst in Nederland?

Tekst: Fred Krijnen

Eind vorige eeuw leken ze als paddenstoelen uit de grond te schieten: de virtuele supermarkten. Kenners voorspelden een marktaandeel van minimaal tien procent, binnen luttele jaren. In de praktijk blijkt al menig initiatief gesneuveld en bedraagt het marktaandeel een magere anderhalve procent. Wordt het nog wat met de websupermarkt?

Gouda, voorjaar 1999: de uitnodiging voor het seminar Food Home Shopping klonk veelbelovend. 'Food experts', zo lazen we, 'verwachten dat het aandeel van Food Home Shopping binnen een jaar of tien kan groeien tot zo'n 12 procent.' De sfeer tijdens het door het Erasmus Food Management Instituut & Retail Center georganiseerde symposium was bijna euforisch. Hier gloorde het lonkend perspectief van nóóit meer sjouwen! Daar waren alle aanwezige experts het tijdens het event roerend over eens. Zij concludeerden: 'De virtuele supermarkt zal in 2005 als additioneel kanaal worden gepresenteerd, als extra service op momenten dat de consument geen tijd of zin heeft om naar de winkel te gaan.'

Zeven jaar later: met uitzondering van AH's Albert.nl is er helemÃ¡Ã¡l geen sprake van een additioneel kanaal. Initiatieven zoals Max Foodmarket en de proeftuinen van Edah, C1000 en Wehkamp zijn roemloos ten onder gegaan.

Sociale functie

Volgens Goos Eilander zal het doen van boodschappen online, binnen tien jaar naar boven de 10 procent stijgen. De Trendbox-directeur deed deze voorspelling tijdens het congres What's going on in retailing? in 2005. 'Veranderingen', zo analyseerde hij, 'gaan gefaseerd. Eerst moet de kennis er zijn, dan vormt men zich een mening en vervolgens wordt het gedrag aangepast. Mensen vinden boodschappen doen minder leuk omdat ze niet in de verleiding willen worden gebracht meer te kopen dan ze daadwerkelijk kunnen. Internet helpt deze prijsbewuster wordende consument.'

Retailexpert Gerard Rutte moet hartelijk lachen om deze stelling en zegt: 'Ik denk niet dat er nog veel nieuwe initiatieven komen. Bij James, dat nu dus Albert heet, moet nog altijd veel geld bij worden gelegd. Maar Ahold/Albert Heijn gaat door tot het bezwijkt onder de schulden. Een kwestie van prestige. Probleem is en blijft gewoon dat het te duur is om aan de deur te bezorgen. Bovendien wordt het sociale aspect van het boodschappen doen onderschat. Vroeger had je de kerk, het gezin, de sportverenigingen, enzovoorts. Nu heeft de supermarkt die rol overgenomen. Daar gaan de mensen drie Ã vier keer per week naartoe en dat voorziet ook in een emotionele behoefte. De supermarkt is steeds meer het hart van de buurt geworden. Natuurlijk vindt niemand het leuk om met een krat bier te zeulen. Maar het is wat prijzig om als online-supermarkt die kratten dus maar per post te laten bezorgen.'

Gespecialiseerde super

In het geval van drop kan dat wél. En ook kruiden laten zich probleemloos per post verzenden. De online-supermarktniche maakt daardoor wél een opmars; online-supermarkten, die in specifieke, niet volumineuze artikelen zijn gespecialiseerd. Neem bijvoorbeeld Holland at Home. Daar kunt u, waar u ook ter wereld bent, terecht voor een lekkere zak drop, een stukje extra belegen Goudse kaas of zo'n lekkere Bokma jonge graanjenever.

Rutte: 'Het sociale aspect van het boodschappen doen wordt onderschat'

Maar voor het totale supermarktassortiment kan de consument vooralsnog alleen bij Albert.nl terecht. Tenminste, als hij geluk heeft (lees kader: Test). 'In Nederland zijn online-supermarkten gewoon economisch niet haalbaar', bezweert Rutte. 'In de Verenigde Staten werkt het wel, maar daar zijn heel andere distributiestructuren. Dat geldt ook voor Engeland. Tesco heeft daar een prima internetwinkel. In Nederland, met zijn vele supermarkten, is Albert.nl nu in feite de concurrent van Albert Heijn. Dat schiet dus niet op. Ik zie alleen maar toekomst voor kleinschalige, gespecialiseerde supermarkten. Kruiden is daar een goed voorbeeld van en daar zit sowieso een hogere marge op.'

Potentie

Zijn we dan toch levenslang veroordeeld tot het sjouwen met zware boodschappentassen en kratten bier? Eilander denkt van niet. 'Ik sta nog steeds achter mijn uitspraken tijdens het symposium van vorig jaar. En sterker nog, de potentie voor de doorbraak van de online-supermarkt groeit nog steeds fors.' De directeur van Trendbox baseert deze stelling op continu onderzoek van Trendbox. Daarbij worden drie niveaus van het consumentengedrag gemeten, te weten: kennis, attitude en gedrag. 'En sinds eind 2004 zijn kennis en attitude ongelofelijk aan het stijgen', weet Eilander. 'Drie jaar geleden was nog maar 6 Ã 7 procent van de consumenten bereid om boodschappen online te doen. Nu is dat 25 tot 26 procent. Als de houding van de consument verandert, gaat dat derde niveau, het feitelijk gedrag, ook onvermijdelijk veranderen. En dat kan snel gaan.' Hij vergelijkt het met de reisbranche. 'Drie jaar geleden lag het aantal online-boekingen op 12 procent, nu is dat al 50 procent. Voorwaarde bij de online-supermarkt is natuurlijk wel dat het logistiek goed werkt. Maar die logistiek kan uiteindelijk niet het probleem zijn. Kijk maar naar Wehkamp. Tien jaar geleden kon je daar als tweeverdiener niet terecht. Nu bezorgen ze gewoon 's avonds.'

Service aan eigen klant

Laurens Sloot boort deze hoop echter de grond weer in. De bedrijfseconoom en directeur van het Erasmus Food Management Institute (EFMI) voorziet wel forse groei voor Albert.nl. Maar die groei is relatief. 'In feite', legt hij uit, 'is het voor Albert Heijn een soort service aan de eigen klant. Albert.nl heeft een bereik van miljoenen huishoudens. Toch is de omzet niet groter dan zo'n vier AH-filialen. Het gaat in food om grote volumes. Orderpicking en vervoer zijn zéér duur. Je kunt het absoluut niet met de reisbranche vergelijken. Nee, ik voorzie geen grote toekomst voor de online-supermarkt.'

Test

Ik wil me aanmelden bij Albert.nl. De site is echter tijdelijk niet bereikbaar: 'We proberen deze storing zo snel mogelijk te verhelpen' lezen we wanneer we plotseling behoefte aan een krat bier hebben en beseffen dat het gesjouw daarmee toch hopeloos uit de tijd zou moeten zijn. Een paar uur later blijkt de storing opgelost: 'Dank voor uw inschrijving. Vanaf heden kunt u 24 uur per dag, 7 dagen per week boodschappen doen' jubelt het computerscherm. En in de meeste gevallen geldt: vandaag besteld, morgen bezorgd. Deal!

Zondagmiddag is er, vanwege bezoek, behoefte aan bier en wijn. Maar helaas, dan kan er op zaterdagochtend niet worden gefunshopped. Op zaterdag levert Albert slechts tot 14.00 uur. Zondag wordt er helemaal niet bezorgd.

Dan maar even een autoritje naar Alkmaar. Daar resideert sinds kort de nieuwe concurrent van Albert.nl. Foodfactory.nl luidt de naam, een soort semi-online supermarkt. Het bedrijf is naar eigen zeggen een 'drive-in supermarkt'. Het concept is eenvoudig: klanten kunnen hun bestelling opgeven via internet en die enkele uren later in de parkeergarage van de supermarkt afhalen. De via de site bestelde goederen worden in statiegeldkratten verpakt. Per bestelling wordt 2,50 euro in rekening gebracht. Het personeel zet de kratten netjes in de kofferbak. De klant hoeft daarbij zelfs de auto te niet verlaten. Maar... we moesten er wel voor naar Alkmaar afreizen.

Clicks:

www.albert.nl
www.holland-at-home.nl
www.foodfactory.nl
www.trendbox.nl
www.efmi.nl
www.tesco.com

Dit artikel verscheen eerder in Twinkle 6-2006