Nachtwerk in het dc: wenselijk of onmenselijk?

De steeds snellere bezorging door webwinkels heeft een keerzijde. Het groeiend aantal nachtwerkers in distributiecentra klaagt over slechte werkomstandigheden en onderbetaling. Na alarmerende berichtgeving in diverse media volgden Kamervragen. Moeten er maatregelen komen of hoort dit bij het arbeidsmodel anno 2018?

Nachtarbeid voor webwinkels heeft geen enkele maatschappelijke meerwaarde en moet worden afgeschaft. Dat schreef voormalig universiteitshoogleraar Economie Bernard van Praag onlangs in de Volkskrant. Hij reageerde op een NOS-reportage over het stijgende aantal nachtwerkers bij webwinkels. Daaronder zijn veel arbeidsmigranten. Van Praag pleit voor een aanpassing van Europese wetgeving, zodat een gelijk speelveld voor webwinkels ontstaat. ‘Overmorgen is vroeg genoeg voor uw pakketje.’

Maar daar is lang niet iedereen het mee eens. BNR-columnist Paul Laseur spreekt van een ‘onafwendbare modernisering van het arbeidsmodel’. En werkgevers benadrukken het economisch voordeel. ‘Het internetwinkelen is enorm toegenomen en heeft daardoor veel nieuwe bedrijven en banen gecreëerd’, zegt Edwin van Scherrenburg, woordvoerder van VNO-NCW en MKB-Nederland. ‘De vraag neemt toe en mensen willen hun spullen graag snel in huis hebben. Dat vraagt om flexibiliteit. Het is belangrijk dat we dat met z’n allen verstandig organiseren voor zowel werknemers als werkgevers. Dat kan door bijvoorbeeld slimme en gezonde roosters als je het hebt over nachtwerk. Om dat soort zaken voor elkaar te krijgen, zijn goede cao-afspraken belangrijk. Dat is ook exact de reden waarom we daar veel aandacht aan geven in onze handreiking aan cao-onderhandelaars. We moeten oppassen met weer allerlei extra regels, want de arbeidsmarkt is al helemaal dichtgeregeld waardoor je het juist eerder onaantrekkelijk maakt mensen aan te nemen.’

Woordvoerder José Kager van vakbond FNV onderschrijft voor een belangrijk deel de visie van hoogleraar Van Praag. ‘Bedrijven maken elkaar gek in de concurrentieslag. De klant is zich daar vaak niet van bewust. Ik denk dat veel consumenten het niet zo erg zouden vinden als het pakketje een dag later komt, als daar betere werkomstandigheden voor de medewerkers in de distributiecentra tegenover zouden staan, zoals gewoon overdag werken. Dat is ook beter voor je gezondheid.’ Kager constateert dat het aantal nachtwerkers blijft groeien; vooral in Brabant is er een forse toename. ‘Daar zie je ook relatief veel Belgische warehouses. De wetgeving in België op dit gebied is namelijk strenger.’ Ze noemt oproepwerk de slechtste variant van flexwerk en kondigt aan dat de bond de omvang van de klachten van de nachtwerkers in kaart gaat brengen. Over de klachten over onderbetaling is ze duidelijk: ‘Nachtwerk moet gewoon goed betaald worden, net zoals weekendwerk en overwerk.’

Bij bol.com is de logistiek uitbesteed aan Ingram Micro Commerce & Fulfillment. Woordvoerder Roos Franssen zegt dat de partner het werk zo aangenaam mogelijk maakt en iedereen met respect behandelt. ‘Als we bij bol.com signalen ontvangen dat dit niet gebeurt, ook in het geval van pakketbezorgers, dan bespreken we dit direct met onze partners. We blijven daar dus goed op letten.’ Volgens Franssen zijn de arbeidsomstandigheden optimaal, ook voor nachtwerkers. ‘Denk aan goede temperaturen, voldoende en natuurlijk licht, continue toevoer van frisse lucht, geluidswerende materialen en open en ruime werkruimtes.’

Ongelukken en intimidatie

Naast de NOS onderzocht ook opinieblad De Groene Amsterdammer hoe het de flexwerkers in distributiecentra – in dit geval van Albert Heijn Online – vergaat. ‘We kwamen terecht in een harde wereld met hoge werkdruk, waarin onnodig ongelukken gebeuren en intimidatie geen zeldzaamheid is’, zo staat te lezen in het artikel. ‘Uitzendkrachten werken op korte contracten, hebben roosters die pas de avond van tevoren bekend zijn en deels onbetaalde oproepdiensten.’

Woordvoerder Pauline van den Brandhof van Albert Heijn noemt het verhaal in een reactie subjectief en eenzijdig. ‘De Groene Amsterdammer is op ons verzoek en initiatief meerdere keren in ons distributiecentrum in Geldermalsen ontvangen, rondgeleid, en er is inzicht gegeven in beschikbare rapporten en data. De Groene Amsterdammer heeft met iedereen kunnen praten. Helaas is de informatie selectief gebruikt, waardoor een eenzijdig beeld ontstaat.’ Ze voegt daar aan toe: ‘Natuurlijk kan het zo zijn dat ex-collega’s niet allemaal tevreden zijn. Ook bij ons gaat er vast wel eens iets niet goed. Veiligheid staat echter centraal in onze operaties en elk incident wordt daarom grondig onderzocht en aangepakt. Er zijn altijd dingen die beter kunnen, maar uit de medewerkerbetrokkenheidsonderzoeken onder onze collega's in het dc blijkt dat zij hun werk positief beoordelen. En bij het uitzendbureau is op dit moment een wachtlijst van medewerkers die graag bij het dc van Albert Heijn willen werken.’

SP-Kamerlid Jasper van Dijk stelde naar aanleiding van het artikel in De Groene Amsterdammer Kamervragen aan minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Die ging in zijn beantwoording inhoudelijk niet op de vragen in maar verwees naar de taak van de werkgever die voor goede arbeidsomstandigheden moet zorgen. Voor Van Dijk is de kous daarmee niet af. ‘De minister maakt zich er veel te makkelijk van af door te zeggen dat mensen zelf aangifte moeten doen. Juist in een angstcultuur is de aangiftebereidheid enorm laag. Wat Koolmees had moeten doen is de Inspectie SZW de opdracht geven om actief te gaan controleren op arbeidsomstandigheden, overal waar veel arbeidsmigranten werkzaam zijn. Dat moeten ook onaangekondigde bezoeken zijn.’