Tweede Kamer bespreekt effecten bezorgeconomie op mobiliteit, milieu en leefomgeving

Dagelijks zijn 90.000 tot 130.000 bezorgers onderweg voor onlinebestellingen. De kosten van bezorgen zijn 6 tot 8 miljard euro per jaar. De vaste kamercommissie EZK bespreekt binnenkort de effecten van de bezorgeconomie. Experts hebben hierover een factsheet (PDF) gemaakt: Wat zijn de effecten van onlinewinkelen voor de mobiliteit, het milieu en de leefomgeving en welke aanvullende maatregelen kan Nederland nemen voor een efficiëntere en duurzamere bezorgeconomie?

Segmenten

De bezorgmarkt kent vijf belangrijke segmenten: pakketten van webwinkels (zowel B2C business-to-consumer als B2B business-to-business), pakketten local-for-local (van lokale leveranciers naar lokale klanten), bezorging met twee bezorgers van grotere producten (zoals meubels en witgoed), bezorging van levensmiddelen en maaltijdbezorging.

Daarnaast is er nog een klein netwerk waarin consumenten onderling versturen (zoals bij tweedehandsverkopen). Niet opgenomen in de factsheet is de snel opkomende bezorgeconomie van de zogenoemde ‘flitsbezorgers’ zoals Gorillas en Getir en de illegale drugsbezorging.

Problemen?

De bezorging van post en pakketten is goed voor ongeveer 3% van de totale CO2-uitstoot in de stadslogistiek. Het effect op de lokale luchtkwaliteit is marginaal. Bezorging leidt niet tot files in binnensteden of woonwijken. Wel ervaren bewoners hinder door laden- en lossen op straat en het rijgedrag van bezorgers.

Er zijn velen factoren die het effect op het milieu, de mobiliteit en de leefomgeving bepalen. In de factsheet zijn vijf aspecten van de bezorgeconomie behandeld: volumegroei, afhaalopties, type voertuigen, verpakkingen en retouren.

Milieuvriendelijk

De bezorgnetwerken van grote pakketvervoerders zijn efficiënt. Met de groei van het aantal pakketten neemt het aantal voertuigen in de straten niet evenredig toe. De voertuigen bezorgen meer zendingen in steeds kortere routes (het bezorggebied per route wordt dus kleiner); de productiviteit neemt toe. Tenslotte weten pakketbezorgers met analyse van voorspellende data over ‘thuis zijn’ en opties voor ‘bezorgen op afspraak’ het aantal keren dat ze voor niks aan de deur staan te beperken.

De bezorgeconomie is geschikt voor zero-emissievoertuigen; er ontstaat meer variatie aan type bezorgvoertuigen waaronder licht elektrische voertuigen. Er is wel verschil in de duurzaamheid tussen grote vervoerders en MKB’ers.

Er zit steeds minder lucht in pakketten en de hoeveelheid verpakkingsmateriaal per pakket daalt. Consumenten hebben recht op retourzending; gemiddeld komt 6% retour. Retourzendingen hebben beperkt impact op vervoer en CO2-uitstoot. De meeste retouren worden weer verkocht.

Regulering pakketbezorging

Consolidatie of regulering van pakketbezorging (bijvoorbeeld met licenties voor gebieden) levert voor de totale pakketbezorging weinig op (in CO2) en leidt mogelijk zelfs tot meer kosten, omdat de first-milekosten van de sorteercentra en de kilometers tussen de sorteercentra onderling toenemen. Wel leidt verdere bundeling op wijkniveau tot minder bestelvoertuigen in woonwijken en binnensteden. De vraag is überhaupt of lokale gemeenten bepaalde partijen de toegang mogen verbieden of partijen hierbij mogen bevoordelen.

Winkelen met de auto?

Onderzoek toont aan dat onlinewinkelen in veel gevallen milieuvriendelijker is dan winkelen als daarvoor de auto wordt benut. Dit hangt af van de mate waarin autokilometers door consumenten worden vervangen door kilometers van (in de toekomst schone) vrachtvoertuigen van webwinkels naar de consument.

Veruit de meeste webwinkels bieden geen leveropties aan de consument. Uit onderzoek blijkt dat consumenten niet op de hoogte zijn van de milieu-impact van hun onlineaankoop. Thuiswinkel.org heeft in 2018 de Bewust Bezorgd Simulator geïntroduceerd waarmee webwinkels hun consumenten kunnen laten zien wat het effect van hun bestelling is; welke uitstoot veroorzaakt hun bestelling? Met deze kennis kan de consument bewustere keuzes maken.

Adviezen

Adviezen aan de overheid zijn:

• Houd bij nieuwbouwwijken rekening met een veilige en duurzame thuisbezorging; zorg voor voldoende laad- en losplekken en afhaalpunten.
• Stimuleer kleine zero-emissievoertuigen in de bezorging.
• Stimuleer en reguleer gezamenlijke afhaalpunten (waaronder pakketkluizen) op centrale locaties in woonwijken.
• Zorg voor een gelijk speelveld waarin ook mkb’ers innovatieve oplossingen kunnen bieden.
• De onderzoekers zien geen aanleiding voor een bezorgtax of het reguleren van retouren.

De factsheet is opgesteld door:

1. Walther Ploos van Amstel, Hogeschool van Amsterdam (Lector Citylogistiek)
2. Jesse Weltevreden, Hogeschool van Amsterdam (Lector Digital Commerce)
3. Hans Quak, Breda University of Applied en TNO (Lector Smart Cities and Logistics)
4. Meike Hopman, TNO (Research Consultant Logistics)